Περισσότεροι από 250 χιλιάδες τόμοι, σημαντικών προσωπικοτήτων των γραμμάτων και τεχνών, φιλοξενούνται στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος «Αικατερίνης Λασκαρίδη», η οποία εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.
Η Ιστορική Βιβλιοθήκη συλλέγει πολλά χρόνια τώρα επιμέρους συλλογές βιβλίων σημαντικών προσωπικοτήτων, οι οποίες διατηρούν την ενότητά τους, σύμφωνα με τον συλλεκτικό προσανατολισμό του κάθε κτήτορα και το σκεπτικό ότι αυτό ενδιαφέρει τον επισκέπτη και μελετητή.
«Η Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος “Αικατερίνης Λασκαρίδη” είναι, ταυτοχρόνως, λίκνο και κιβωτός του νέου ελληνικού πνεύματος. Κατά τούτο συνιστά πραγματική Ιστορική Βιβλιοθήκη του Νέου Ελληνισμού. Είναι δείγμα γραφής για το τι μπορούμε να κάνουμε οι Έλληνες σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς», τόνισε στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, και πρόσθεσε: «Για να καταστεί όμως, η Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος “Αικατερίνης Λασκαρίδη” κιβωτός του Πνεύματος του Νέου Ελληνισμού χρειάσθηκε η σοφία, η γενναιοδωρία και, πρωτίστως, η βαθιά ελληνική συνείδηση όλων εκείνων των σύγχρονων, παγκόσμιας φήμης, λογίων μας, οι οποίοι άφησαν τις βιβλιοθήκες τους να γίνουν οι ζωοδότες παραπόταμοι που διαμόρφωσαν αυτόν τον διανοητικώς πλωτό ποταμό του Νέου Ελληνικού Πνεύματος, την ιστορική βιβλιοθήκη, στης οποίας τα εγκαίνια έχω την μέγιστη τιμή να μετέχω».
Στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος «Αικατερίνης Λασκαρίδη» ανήκουν οι βιβλιοθήκες των: Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, Κ.Θ. Δημαρά, Εμμανουήλ Κριαρά, Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, Κώστα Γ. Παπαγεωργίου, Γεώργιου Ν. Κάρτερ, Κωνσταντίνου Στάικου, Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη και Αικατερίνης Κουμαριανού. Επίσης, οι συλλογές του συλλέκτη Α. Οικονομόπουλου (γνωστή με το προσωνύμιο Biblioteca Greca), του Φίλιππου Ηλιού, του προέδρου του Ιδρύματος Παναγιώτη Λασκαρίδη, της Κωστούλας Μητροπούλου, του πρέσβη Δημήτρη Αθανασόπουλου και πολλών άλλων.
«Η Ιστορική Βιβλιοθήκη είναι ένας ασφαλής οδηγός για να αποκτήσουμε πλήρως την αυτογνωσία μας. Όλοι –πιστεύω– συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητη για το μέλλον μας και χρέος μας στο παρελθόν», σημείωσε ο αρχιτέκτονας και ιστορικός βιβλίου Κωνσταντίνος Στάικος.
Ο κύριος όγκος της Ιστορικής Βιβλιοθήκης στεγάζεται στο ανακαινισμένο νεοκλασικό κτήριο στη συμβολή των οδών 2ας Μεραρχίας και Ακτής Μουτσοπούλου. Στον ισόγειο χώρο εκτίθενται οι πιο σημαντικές συλλογές από άποψη παλαιότητας και σπανιότητας, ενώ στον πρώτο όροφο συναντά κανείς τις πιο σύγχρονες –από άποψη περιεχομένου και ενδιαφέροντος– συλλογές. Το υπόλοιπο υλικό της βιβλιοθήκης, όπως και τα αρχεία, στεγάζονται στη δανειστική βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, στην οδό Κουντουριώτου.
Η Ιστορική Βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική. Απευθύνεται σε ερευνητές, επιστήμονες και φοιτητές που επισκέπτονται τους χώρους της.