Η μελέτη της τέχνης των δύο πρώτων ισλαμικών αιώνων πυροδοτήθηκε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα με την ανακάλυψη και δημοσίευση μερικών εξαιρετικά σημαντικών μνημείων που, τότε όπως και τώρα, είχαν διατηρηθεί και διασωθεί, κάποια σχεδόν ανέπαφα. Πρόκειται για τον Τρούλο του Βράχου, το Τζαμί της Δαμασκού, το λουτρικό συγκρότημα της Qusayr Amra και την πρόσοψη του ανακτορικού κάστρου της Μshatta. Τα μνημεία αυτά βρίσκονται στην ευρύτερη Συρία, ή Βilad al-Sham, όπως ήταν γνωστή στον αραβόφωνο κόσμο. Στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν οι πρωτοπόροι ταξιδιώτες και μελετητές θέτουν τις βάσεις του νέου τότε κλάδου της ισλαμικής αρχαιολογίας και τέχνης, επικεντρώνονται σε αυτά τα πρώιμα ισλαμικά μνημεία, ουσιαστικά ανιχνεύοντας τη διαδικασία μεταστροφής και μετάβασης των επαρχιών της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από την Ύστερη Αρχαιότητα στην Ισλαμική εποχή.
Για τη μετάβαση από την Ύστερη Αρχαιότητα στην Ισλαμική εποχή στη Συρία του 7ου-9ου αιώνα, θα μιλήσει η ιστορικός της τέχνης Άννα Μπαλλιάν (Μουσείο Μπενάκη) την Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015, και ώρα 19:15, στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Λεωφ. Στρατού 2, Θεσσαλονίκη).
Στη διάλεξή της η κα Μπαλλιάν θα επικεντρωθεί κυρίως σε δύο ζητήματα που προσφέρουν ευρύ πεδίο ανάλυσης και ερμηνείας. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ίδια: «Θα ανατρέξουμε στις κυρίαρχες τάσεις της έρευνας του 20ού αιώνα για την επικράτηση του Ισλάμ και τη γένεση της ισλαμικής τέχνης. Οι θεωρίες κυμαίνονται από την καταστροφική εισβολή στην αόρατη κατάκτηση και από τη δουλική και αποτυχημένη απομίμηση της κλασικής τέχνης στη δοξολογία του πνεύματος της αραβικής ερήμου. Επιπλέον, θα σταχυολογήσουμε εικόνες της ηγεμονικής ζωής και του υλικού πολιτισμού. Η ομαγιαδική τέχνη της Συρίας έχει αναλυθεί και ερμηνευτεί διεξοδικά με βάση τις πολλές και σαγηνευτικές σχέσεις και τους παραλληλισμούς με την τέχνη της Ύστερης Αρχαιότητας – του Βυζαντίου, του Σασανιδικού Ιράν και της προϊσλαμικής Αραβίας. Ωστόσο, εξίσου διαφωτιστικό είναι το φαινόμενο της συνέχειας της ομαγιαδικής τέχνης με την τέχνη της Βαγδάτης του 9ου αιώνα, διότι αποκαλύπτει ότι οι ασυνέχειες δεν είναι τόσο απόλυτες όσο νομίζαμε και όσο ήθελαν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι διάδοχοι των Ομαγιαδών».
Η διάλεξη πραγματοποιείται στο πλαίσιο της έκθεσης «Χαίρε, ω φιλτάτη Συρία! φωτογραφίες του Θεόφιλου Προδρόμου από έναν κόσμο οριστικά χαμένο» η οποία παρουσιάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ – Βίλα Καπαντζή (Βασιλίσσης Όλγας 108) από 7 Φεβρουαρίου έως 19 Απριλίου 2015.
