John Donat, Κρήτη 1960, επιμ.: Μαρία Βασιλάκη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2η έκδοση 2014, 144 σελ.
ISBN: 978-960-524-085-1
Η έκδοση παρουσιάζει περίπου 140 από τις φωτογραφίες που ο John Donat τράβηξε σε δύο διαδοχικά ταξίδια του στην Κρήτη το 1960 και το 1961. Το ενδιαφέρον των φωτογραφιών αυτών δεν βρίσκεται μόνο στην αισθητική αξία και την καλλιτεχνική τους ποιότητα, αλλά και στον πολύ προσωπικό τρόπο με τον οποίο ο Donat απαθανάτισε τον τόπο, τα πρόσωπα και τις ασχολίες τους, έτσι που να αναδύεται έντονα η ατμόσφαιρα της εποχής.
Σε κάποιες από τις φωτογραφίες του καταγράφει χαρακτηριστικά σοκάκια και σπίτια της παλιάς πόλης των Χανίων, το γραφικό κουρείο του Πίπη στην Ιεράπετρα, το σκαμμένο από τα χρόνια πρόσωπο μιας γριάς γυναίκας, στιβαρές κορμοστασιές Κρητικών, τα έξυπνα βλέμματα των παιδιών. Αλλού φωτογραφίζει σχεδόν κινηματογραφικά την ταβέρνα του Μπουζουνιέρη: τους θαμώνες της, τους ναύτες που χορεύουν ζεϊμπέκικο, το τζουκ μποξ με τις φωτογραφίες του Καζαντζίδη και της Μαρινέλλας. Λίγο πιο κάτω συναντά την περιφορά της εικόνας της Παναγίας στις 21 Νοεμβρίου, ημέρα των Εισοδίων της. Οι μητροπολίτες με τα επίσημα άμφιά τους στο μέσον της πομπής, οι στρατιώτες σε εφ’ όπλου λόγχη παραταγμένοι αριστερά και δεξιά, και τα παπαδοπαίδια με τα λάβαρα στα χέρια, που ούτε σε μια τέτοια στιγμή δεν μπορούν να κρύψουν τη διάθεσή τους για παιχνίδι.
Ταξιδεύοντας στην ύπαιθρο ο Donat γοητεύεται από τα παλιά βυζαντινά τοιχογραφημένα εξωκκλήσια αλλά και από τις γραμμές των λόφων, τους ελαιώνες μετά τη βροχή, τα καφενεία, το καζάνι της τσικουδιάς, το ελαιοτριβείο. Γνωρίζεται με τους ανθρώπους, την οικογένεια Μαλεφάκη στον Άγιο Ιωάννη, τον Παύλο και την Ελένη Ορφανουδάκη στην Ανώπολη, τον Παπαμάρκο στην Κάνδανο, και τους φωτογραφίζει με την ίδια αγάπη που κι εκείνοι τον δέχονται. Στο Καλό Χωριό παρακολουθεί τις προετοιμασίες για ένα γάμο. Μια όμορφη κοπέλα που μόλις έχει στρώσει το κρεβάτι του γάμου, ευχαριστημένη φτιάχνει τα μαλλιά της. Κι ενώ ο Donat τη φωτογραφίζει, εκείνη στρέφει αλλού το βλέμμα της, ένα βλέμμα τόσο έντονο που μοιάζει να έχει μόλις δραπετεύσει από ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού. Υπάρχει μια ατελείωτη ποικιλία στις φωτογραφίες του John Donat.
Το βιβλίο μας ταξιδεύει στην Κρήτη και μας βοηθά να ανασυνθέσουμε τη ζωή στο νησί, έτσι όπως ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Είναι ένα βιβλίο που ξεκίνησε από ένα ταξίδι, εκείνο του John Donat στην Κρήτη, και σε ένα ταξίδι μας οδηγεί με τη σειρά του, σε ένα ταξίδι γοητευτικό, όπως ακριβώς και αυτό το βιβλίο.
