Στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου «Κοινότητες σε μετάβαση. Οι περί του Αιγαίου Ύστερες Νεολιθικές φάσεις (περ. 5000/4800-3200/3000 π.Χ.)» (7-9 Ιουνίου 2013, Μουσείο Ακρόπολης), η δρ. Γεωργία Στρατούλη (διευθύντρια προγράμματος ανασκαφών Σπηλαίου Δράκαινα) και ο Οδυσσέας Μεταξάς (υπεύθυνος τομής στις ανασκαφές του Σπηλαίου Δράκαινα), πρόκειται να προβούν σε παρουσίαση, στα Αγγλικά, με τίτλο «Διαβάζοντας τις κοινωνικές αλλαγές στο Σπήλαιο Δράκαινα» (Reading social changes in the Late Neolithic/Final Neolithic transition at Drakaina Cave, Kephalonia, w. Greece).
Το Σπήλαιο Δράκαινα είναι η κύρια πηγή για τη γνώση μας σχετικά με την Ύστερη και την Τελική Νεολιθική περίοδο, καθώς παρουσιάζει χαρακτηριστικά που συνηγορούν σε ανθρώπινες συναθροίσεις κοιωνικού/συμβολικού παρά οικιακού χαρακτήρα. Η μετάβαση από την Ύστερη στην Τελική Νεολιθική συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται από φανερή αλλαγή τόσο στον υλικό πολιτισμό όσο και σε πτυχές της χρήσης του σπηλαίου. όπως οι ομιλητές στοχεύουν να αναδείξουν, το Σπήλαιο Δράκαινα παρέχει αρκετά σημεία ενδείξεων ενός είδους ιδεολογικής μετάβασης μέσα στις τοπικές ομάδες, όσο και επαναπροσανατολισμού της σχέσης τους με την ηπειρωτική χώρα.
Μια χαρακτηριστική πτυχή των ύστερων Νεολιθικών στρωμάτων του Σπηλαίου Δράκαινα είναι η ασυνήθιστα μεγάλη συγκέντρωση βλημάτων ρίψης. Αυτή σηματοδοτείται από μια εμφανώς συντηρητική τάση από πλευράς μορφολογίας και τεχνολογίας η οποία, όπως θα υποστηριχθεί, δεν είναι αποτέλεσμα απομόνωσης αλλά κοινωνικής επιλογής. Υποστηρίζεται συχνά ότι τα βλήματα είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις, και σε ένα βαθμό, συμβολική σημασία αλλά στην περίπτωση της Δράκαινας αυτή προσδιορίζεται από χαρακτηριστικά διαφορετικά της καλής κατασκευής και της ανώτερης χρήσης πρωτογενούς υλικού. Τα ευρήματα συστήνουν αρκετά ότι τα βλήματα, μαζί με μεγάλο αριθμό λίθινων εργαλείων τριβής που χρησιμοποιήθηκαν στην παρασκευή ερυθρωπής βαφής, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στις συναθροίσεις που τελούνταν στο σπήλαιο. Οι ερευνητές θεωρούν ότι οι συναθροίσεις αυτές προπαγάνδιζαν και αναπαρήγαγαν μια ιδεολογία επικεντρωμένη στο αρσενικό, συμβολικά εξαρτώμενη από το παρελθόν και η οποία ευνοούσε την κοινωνική συνοχή. Αντίθετα με τα τυπικά χαρακτηριστικά των βλημάτων, άλλες κατηγορίες υλικού πολιτισμού στη Δράκαινα παρέχουν ενδείξεις για διαρκείς επαφές με γειτονικές αλλά και πιο μακρινές περιοχές. Οι ενδείξεις αυτές περιλαμβάνουν πρώτη ύλη και αντικείμενα από περιοχές μακρινές όσο οι Κυκλάδες, ενώ κεραμική συνδέει την περιοχή με την ηπειρωτική χώρα.
Η μετάβαση από την Ύστερη στην Τελική Νεολιθική στο Σπήλαιο Δράκαινα φαίνεται να αντιπροσωπεύει μια σημαντική επαναξιολόγηση διατοπικών συνδέσεων. Την περίοδο αυτή, τα χαρακτηριστικά των συγκεντρώσεων βλημάτων εκλείπουν, μαζί με άλλες πτυχές που συνάδουν με την κεντρική θέση τους στη χρήση του σπηλαίου. Την ίδια εποχή υπάρχει μια σημαντική αύξηση στην κατασκευή δαπέδων καλυμμένων με ασβεστοκονίαμα. Η πρακτική αυτή είναι χαρακτηριστική στα στρώματα της Τελικής Νεολιθικής στο σπήλαιο, δείχνοντας ότι η Δράκαινα συνέχισε να χρησιμοποιείται για ειδικές περιπτώσεις αν και σε διαφοροποιημένο κοινωνικό και ιδεολογικό περιβάλλον. Έτσι, η μετάβαση από την Ύστερη στην Τελική Νεολιθική έχει κυρίαρχη θέση στην ανακοίνωση αυτή, στην προσπάθεια να αξιολογηθεί η αλλαγή στην ιδεολογία των τοπικών ομάδων.
Προσδιορίζοντας τα βασικά χαρακτηριστικά της τοπικής ταυτότητας και των διατοπικών σχέσεων κατά την Ύστερη και Τελική Νεολιθική, με έμφαση στις λεπτομέρειες της μετάβασης, οι ερευνητές ελπίζουν να φωτίσουν όσο είναι δυνατόν τη θέση της Κεφαλλονιάς στο ευρύτερο κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον και τον τρόπο που προέκυψε διαχρονικά. Η εικόνα που θα έχουμε μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση της σχέσης των Ιόνιων νησιών με τον ευρύτερο Αιγαιακό χώρο.
