Είναι η ψυχή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, εμπνευστής των εκθέσεών του, όπως οι «Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας», που έχει συζητηθεί περισσότερο από όλες. Όμως, ποιο συστατικό κάνει μια έκθεση επιτυχημένη, γιατί οι περίοδοι κρίσεων είναι οι πιο δημιουργικές και τι θετικό μπορεί να αποκομίσει κανείς από θεματολογίες, που σχετίζονται με τον θάνατο;

Για τα παραπάνω, αλλά και για πολλά ακόμα ζητήματα σχετικά με την αρχαιολογία, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, Νικόλαος Σταμπολίδης, επικεφαλής των αρχαιολογικών ερευνών σε μια από τις πιο εντυπωσιακές και ενδιαφέρουσες τοποθεσίες: στην αρχαία Ελεύθερνα Κρήτης.

«Οι “Πριγκίπισσες”, όπως και όλες οι εκθέσεις που είναι παραγωγές του μουσείου, έχουν ένα πολύ ισχυρό θεμέλιο επιστημονικής τεκμηρίωσης, χωρίς το οποίο εμείς δεν λειτουργούμε. Γι’ αυτό η προετοιμασία για τη μικρότερη έκθεση είναι τρία χρόνια και για τη μεγαλύτερη εννέα. Οι “Πριγκίπισσες” όμως είχαν ακόμα μία μεγαλύτερη δυσκολία: την εξεύρεση χορηγιών. Ενώ είχαμε ετοιμαστεί ήδη από τις αρχές του 2012, η έκθεση δεν ξεκινούσε επειδή δεν είχαμε βρει χορηγούς. Φανταστείτε ότι τα πρώτα χρήματα ήρθαν από δικά μου πανεπιστημιακά προγράμματα» εξηγεί για τις δυσκολίες που συχνά κρύβει η υλοποίηση μιας έκθεσης.

Και αν η τεκμηριωμένη προετοιμασία είναι απαραίτητο συστατικό για την επιτυχία μιας έκθεσης, η συζήτηση που αναπτύσσεται γύρω από αυτήν δεν είναι πάντα αυτονόητη. «Μου κάνει εντύπωση διότι και άλλες εκθέσεις, που κάναμε, είχαν πολύ μεγάλη επιτυχία. Οι “Πριγκίπισσες” όμως φαίνεται ότι αγαπήθηκαν πιο πολύ από όλες, γεγονός που αποδεικνύεται όχι μόνον από τον αριθμό των επισκεπτών (σσ. περισσότεροι από 30.000 μέσα σε τρεις μήνες, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται και όσοι δεν έκοψαν εισιτήρια), αλλά κυρίως από τη διάδοσή της, τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται οι άνθρωποι τόσο στο βιβλίο των επισκεπτών όσο και εκτός. Με άλλα λόγια, δεν αρέσουν μόνο η τεκμηρίωση, το επιχείρημα, η σκέψη, ο τρόπος παρουσίασης, αλλά η ανθρώπινη πλευρά της είναι αυτή που έχει κερδίσει τον κόσμο και περισσότερο τον γυναικείο πληθυσμό», δηλώνει ο κ. Σταμπολίδης για την έκθεση που ολοκληρώνεται, μετά από παράταση, στις 8 Μαΐου. Στα σχέδια, πάντως, είναι να ταξιδέψει και στο εξωτερικό, καθώς ήδη έχουν δείξει ενδιαφέρον η Σουηδία και η Κωνσταντινούπολη.

Και μετά τις «Πριγκίπισσες» τι;

«Μετά ξαναπηγαίνουμε στην τριλογία που ξεκίνησε με την έκθεση Έρως: από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη Αρχαιότητα. Θα συνεχιστεί με άλλα δύο πανανθρώπινα θέματα, την Υγεία και τον Θάνατο. Η “Ίασις”, όπως θα λέγεται, θα έχει υπότιτλο “Υγεία, Ασθένεια, Θεραπεία στην αρχαιότητα από τον Όμηρο ως τον Γαληνό” και προγραμματίζεται για το 2014. Αμέσως μετά θα ακολουθήσει στο Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη, ενδεχομένως και εδώ, η έκθεση για το επέκεινα, δηλαδή τον θάνατο», αναφέρει.

Η έκθεση για την Υγεία θα περιλαμβάνει σχεδόν τα πάντα: τον τρόπο που γινόταν η πρόσληψη της ασθένειας και της θεραπείας στις διάφορες περιόδους, τους γιατρούς της αρχαιότητας, τα Ασκληπιεία, τις υγιεινές εγκαταστάσεις, τους τρόπους θεραπείας, τα φάρμακα. «Ακόμα και το αν υπήρχαν “φακελάκια” ή πόσο διάσημοι μπορεί να γίνουν οι γιατροί, όχι μόνο στην αρχαιότητα. Έχουμε ξεχάσει ότι ο Γεώργιος Παπανικολάου απεικονιζόταν στα παλιά δεκαχίλιαρα; Ο απόηχος αυτός θα υπάρχει και μέσα στην έκθεση, τουλάχιστον στις ξεναγήσεις και στα σχόλια», επισημαίνει.

Και ο Θάνατος; Μπορεί να αποδώσει κάτι θετικό μια έκθεση που θα τον αφορά;

«Κάθε έκθεση δίνει κάτι θετικό. Για παράδειγμα, ποιος κατάλαβε μέσα από τις “Πριγκίπισσες” ότι τα εκθέματα ήταν αντικείμενα θανάτου; Κανείς. Εξαρτάται από το πώς το αποδίδεις. Εμείς θα δώσουμε το θέμα ως “ματιές” στη φιλοσοφία του θανάτου στην αρχαιότητα, από τις δοξασίες και τα πιστεύω, μέχρι τα ταφικά έθιμα και τα μνημεία. Σε εποχές κρίσεων πρέπει να φροντίζεις τα θέματά σου, ώστε να απασχολούν τον άνθρωπο. Ακόμα και απαισιόδοξο να είναι ένα θέμα, αν είναι καίριο και διδακτικό, σύγχρονο και ουσιώδες, τότε θα αγγίξει τον κόσμο. Πιστεύω ότι η “Υγεία” και ο “Θάνατος” συγκαταλέγονται σε αυτά» εξηγεί.

Ήδη, όμως θα έχει προηγηθεί μια άλλη έκθεση. Με αφορμή το Έτος Καβάφη που έχει κηρυχθεί το 2013 –φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση και 80 από τον θάνατο του μεγάλου ποιητή– θα πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης η έκθεση «Ιδανικές Μορφές κι Αγαπημένες», που είναι μια παραλλαγή του στίχου του Καβάφη «Ιδανικές Φωνές κι Αγαπημένες». Σε αυτήν, ποιήματα του Καβάφη με αναφορές στην αρχαιότητα θα «συνδιαλέγονται» με εκθέματα. «Για παράδειγμα, αν το ποίημα μιλάει για τον Πύρρο, εμείς θα έχουμε ένα πορτρέτο του βασιλιά» λέει. Ο Καβάφης, εξάλλου, είχε γράψει πολλά έργα για την αρχαιότητα, ιδιαίτερα για την ελληνιστική εποχή στην οποία είχε αδυναμία. «Ήταν μια περίοδος κρίσης η ελληνιστική, όπως και η σημερινή. Αυτές οι “κρίσιμες” εποχές της ιστορίας είναι που έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, πολύ περισσότερο από τις καθιερωμένες περιόδους, καθώς είναι εποχές έντονων αλλαγών και δημιουργίας» τονίζει.

Για τον μοναδικής ομορφιάς και ιδιαίτερου αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος τόπο της Αρχαίας Ελεύθερνας, όπου το 2015 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, ο κ. Σταμπολίδης έχει να πει πολλά: «Είναι ένα εξαιρετικό μέρος που προστατεύεται όχι μόνο αρχαιολογικά, αλλά και ως τόπος φυσικού κάλλους. Είναι πραγματικά ειδυλλιακός, γι’ αυτό έχουμε δημιουργήσει αυτό το αρχαιολογικό πάρκο, το Άλσος Ελευθερναίων, που πιστεύω μόλις ανοίξει ο χώρος θα είναι, μαζί με το μουσείο, ένας πολύ μεγάλος πόλος έλξης» αναφέρει.

Και συμπληρώνει: «Ο τόπος, εξάλλου, είναι ευνοημένος και για έναν ακόμα λόγο. Βρίσκεται μόνο 10 χλμ. από τα ξενοδοχεία του Ρεθύμνου, στο μέσο ανάμεσα στα Χανιά και το Ηράκλειο, δηλαδή μεταξύ Κυδωνίας και Κνωσού, επομένως όποιος τουρίστας θέλει, μπορεί να περάσει και από εκεί. Είναι κοντά σε ξενοδοχεία, μόνο 4 χλμ. από τη Μονή Αρκαδίου για όποιον ενδιαφέρεται για θρησκευτικό τουρισμό και μόνο 5 χλμ. από τους Μαργαρίτες, όπου βρίσκονται όλα τα παλιά και τα καινούργια αγγειοπλαστεία. Προσφέρεται δηλαδή για πολλαπλό τουρισμό. Αφήστε δε που ως τόπος φυσικού κάλλους μπορεί κανείς να περιηγηθεί δίπλα σε ρυάκια, να κάνει παρατηρήσεις πουλιών, να συνδυάσει την αρχαιότητα με τα βυζαντινά και τα νεότερα μνημεία». Όσο για τη φύλαξη του χώρου, πιστεύει ότι υπάρχουν λύσεις. «Θα μπορούσε να είναι ένα πείραμα αυτοχρηματοδοτούμενου χώρου. Τα χρήματα δηλαδή, που κερδίζει, να τα διαθέτει εκεί. Γιατί όχι;» καταλήγει.