Το 1815 τυπώθηκαν για πρώτη φορά στα εργαστήρια Joseph Dufour στο Παρίσι ταπισερί με την τεχνική grisaille (δηλαδή, σε τόνους του γκρι), οι οποίες αφηγούνται σε δώδεκα εικόνες την ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής. Τα σχέδια είχαν φιλοτεχνήσει οι ζωγράφοι Merry-Joseph Blondel (1781-1853) και Louis Lafitte (1770-1828). Το 1816 οι ταπισερί παρουσιάστηκαν στην έκθεση “Produits de l’Industrie” και είχαν τεράστια απήχηση στο κοινό. Οι ταπισερί γνώρισαν πολλές ανατυπώσεις μέχρι και το 1924 και έγιναν γνωστές σε όλη την Ευρώπη. Ένας πλήρης εικονογραφικός κύκλος των έργων εκτίθεται σήμερα σε ένα αστικό σαλόνι Μπήντερμαγιερ στο κτίριο του Schiffahrtsmuseum στο Ρόστοκ. Άλλη μια ολοκληρωμένη σειρά των ταπισερί κοσμεί τους τοίχους της οβάλ αίθουσας του Παλαί Bad Doberan και μία ακόμη βρίσκεται στο Βερολίνο, στο κάστρο Friedrichsfelde. Μεμονωμένα έργα του αφηγηματικού κύκλου παρουσιάζονται σε Μουσεία Ταπισερί στο Κάσελ, την Γκότα, τη Βαρκελώνη, το Δουβλίνο, τη Στοκχόλμη, τη Βασιλεία και πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής που αφηγούνται οι ταπισερί παραδίδεται για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα Μεταμορφώσεις ή ο Χρυσός Γάιδαρος του Απουλήιου (2ος αι. μ.Χ.). Πέρα από τον αρχαίο μύθο, οι ζωγράφοι των παραστάσεων έχουν εμπνευστεί από μια παραλλαγή του μύθου, βασισμένη στον Απουλήιο, από τον Γάλλο συγγραφέα Jean de la Fontaine. Αυτή η λογοτεχνική εκδοχή εκδόθηκε το 1669 με τον τίτλο Les amours de Psyché et de Cupidon.
Στις δώδεκα παραστάσεις, το περιεχόμενο του μύθου υποδηλώνεται αδρομερώς: Η Ψυχή είναι μια θνητή κόρη βασιλικής καταγωγής που η ομορφιά της συναγωνίζεται το κάλλος της θεάς Αφροδίτης. Οι άνθρωποι παραμελούν τη θεά και αρχίζουν να λατρεύουν στη θέση της το νεαρό κορίτσι. Η Αφροδίτη, θέλοντας να πάρει εκδίκηση, βάζει το γιο της Έρωτα να τιμωρήσει την αντίζηλό της. Ένας χρησμός του θεού Απόλλωνα προειδοποιεί για τη συμφορά. Όμως ο Έρωτας ερωτεύεται την κοπέλα και αντί να στρέψει τα βέλη του προς ένα τέρας και να προκαλέσει την ένωση της Ψυχής με αυτό, την εγκαθιστά σε ένα παλάτι. Εκεί πηγαίνει και τη συναντά κάθε νύχτα. Ο φθόνος των αδελφών της Ψυχής, που την επισκέπτονται στο παλάτι του Έρωτα, αλλά και η περιέργειά τους δίνουν τέλος στο ειδύλλιο. Η Ψυχή στη συνέχεια πρέπει να περάσει δύσκολες δοκιμασίες, μέχρις ότου η Αφροδίτη συμφωνήσει στην ένωσή της με το γιο της. Από το γάμο της πλέον αθάνατης Ψυχής και του Έρωτα γεννιέται ο Πόθος.
Η Abguss-Sammlung Antiker Plastik (Συλλογή Εκμαγείων Αρχαίων Γλυπτών) παρουσιάζει αντίγραφα του εικονογραφικού κύκλου από το Bad Doberan και αντιπαραβάλλει τις εικόνες αυτές με αντίγραφα αρχαίων γλυπτών. Η έκθεση θεματοποιεί με το παράδειγμα αυτού του κύκλου έργων τη μετουσίωση του αρχαίου μύθου σε εικόνα. Ο επισκέπτης εισάγεται στην αφήγηση, αλλά και γνωρίζει ταυτόχρονα τα ιδιαίτερα προβλήματα μιας τέτοιας οπτικοποίησης. Τα δώδεκα τμήματα δεν εικονογραφούν την ιστορία, αλλά δείχνουν πώς κείμενο και εικόνα ακολουθούν το καθένα τους δικούς του νόμους. Κάποιες από τις εικόνες αυτές αποκλίνουν σαφώς από τις εκδοχές του μύθου, ή εμφανίζουν στοιχεία που δεν περιλαμβάνονται στα εν λόγω κείμενα, ενώ συγκεκριμένα αποσπάσματα του κειμένου δεν αποτυπώνονται στις ταπισερί. Οι σκηνές ανάγονται σε διάφορες παραδόσεις από την ιστορία της τέχνης, άλλες παλαιότερες και άλλες νεότερες. Το θέμα έχει γνωρίσει διάφορες μορφές προσέγγισης, και η κάθε προσέγγιση αναδεικνύει διαφορετικά στοιχεία του. Εικονογραφικοί κύκλοι του μύθου έχουν φιλοτεχνηθεί από την εποχή της Αναγέννησης. Από την αρχαιότητα, αντίθετα, μας είναι γνωστές ελάχιστες παραστάσεις, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την αφήγηση. Σημειώνεται ότι και στην αρχαιότητα, ο συγκεκριμένος μύθος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής.
Την έκθεση επιμελήθηκαν φοιτητές της Κλασικής Αρχαιολογίας και Λατινικών Σπουδών του Freie Universität του Βερολίνου και του Πανεπιστημίου του Ρόστοκ, υπό την επίβλεψη του Δρος Lorenz Winkler-Horaček. Αποτελεί προϊόν συνεργασίας των δύο πανεπιστημίων.
Για την έκθεση
Amor und Psyche
30 Ιανουαρίου – 26 Απριλίου 2009
Abguss-Sammlung Antiker Plastik
Schloßstraße 69b, Charlottenburg
Βερολίνο, Γερμανία
Π.Τ.
