Τμήμα της μνημειακής οδού που χρησιμοποιούσε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Γαλέριος, στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., για να κατευθυνθεί από το ιδιωτικό του λιμάνι προς τα ανάκτορα, ήρθε στο φως σε έρευνα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ίχνη από πολυτελείς ρωμαϊκές επαύλεις που εντοπίστηκαν στο ίδιο σημείο, τμήματα ενός υπερσύγχρονου για την εποχή του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και ελληνιστικά κατάλοιπα μαρτυρούν ότι η Θεσσαλονίκη ήταν ήδη από την ίδρυσή της αλλά και τους αιώνες που ακολούθησαν μία πυκνοκατοικημένη, ακμάζουσα πόλη, χτισμένη σε κομβική, γεωοπολιτική θέση.

Τα ευρήματα αποκαλύφθηκαν στην οδό Παλαιών Πατρών Γερμανού 20, στο σημείο όπου κατεδαφίστηκε το 2004 για λόγους επικινδυνότητας μία εμβληματική πολυκατοικία του μεσοπολέμου. Εκεί έγιναν το καλοκαίρι του 2010 με αρχαιολογική εποπτεία εργασίες αντιστήριξης των όμορων παλαιών οικοδομών, για να αρχίσει στη συνέχεια η ανασκαφική έρευνα από την αρχαιολόγο της ΙΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μαριάννα Καραμπέρη, σε συνεργασία με τον αρχαιολόγο Μιχάλη Βιολατζή.

Όπως εξηγεί η κ. Καραμπέρη, «κατά την έρευνα αποκαλύφθηκε τμήμα μήκους 21 μ. μιας εντυπωσιακής οδού, που είχε πλάτος 10 μ. και φορά ΝΑ – ΒΔ, ενώ ήταν στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες. Δύο πεσσοειδείς κατασκευές από τμήματα ρωμαϊκών βάσεων σε δεύτερη χρήση ανασκάφηκαν σε επαφή με τις πλευρικές υποθεμελιώσεις, ενώ τέσσερις μαρμάρινες βάσεις κιόνων που περισυνελέγησαν από τον ακάλυπτο υποδείκνυαν μία via colonnata, μία πομπική οδό με κίονες και στοές». Ένα άλλο τμήμα της ίδιας οδού, υπενθυμίζει η αρχαιολόγος της ΙΣΤ΄ ΕΠΚΑ, είχε εντοπιστεί παλαιότερα στη συμβολή της οδού Γρηγορίου Παλαμά με την πλατεία Ναυαρίνου.

Παράλληλα με το πυκνό δίκτυο επιφανειακών και βαθύτερων αγωγών που ανασκάφηκε, όπου δε σωζόταν το υπόστρωμα του δρόμου στο οικόπεδο της Π.Π. Γερμανού, κατά μήκος του κεντρικού άξονα, αποκαλύφθηκε σε μήκος 10 μ. ο κεντρικός αγωγός με τον οποίο επικοινωνούσαν απευθείας ή μέσω φρεατίων καθαρισμού τέσσερις αγωγοί. Μολύβδινος υδροδοτικός αγωγός άριστα διατηρημένος σε μήκος 8 μ. ακολουθούσε επίσης τον κεντρικό άξονα. «Πρόκειται για ένα πλήρως οργανωμένο δίκτυο ύδρευσης και αποχεύτεσης», τονίζει η κ. Καραμπέρη.

Τμήματα τοίχων και σπαράγματα κονιαμάτων που έφεραν αυλακώσεις και κυματισμούς με ίχνη χρωμάτων φαίνεται πως προέρχονταν από ρωμαϊκές επαύλεις, εντυπωσιακά κατάλοιπα των οποίων (ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες) έχουν βρεθεί παλαιότερα στην περιοχή υπό τη νότια στοά του γαλεριανού ανακτόρου, καθώς και σε άλλο σημείο της οδού Π. Π. Γερμανού.

Από τις τομές στο οικόπεδο ήρθε στο φως και πλήθος κινητών ευρημάτων: αγγεία διαφόρων ειδών, εισαγωγής από τη Μικρά Ασία και την Ιταλία, κεφαλές ειδωλίων, υφαντικά βάρη, πήλινα και λίθινα σταθμά, οστέινα και χάλκινα μικροαντικείμενα και 230 νομίσματα μεταξύ 1ου και 3ου αιώνα μ.Χ.

Σημαντικό θεωρούν οι αρχαιολόγοι το γεγονός ότι σε δοκιμαστική τομή σε βάθος 4,60 μ. σε σημείο εκτός των ορίων της οδού, ανασκάφηκε τμήμα ενισχυμένης τοιχοποιίας των ελληνιστικών χρόνων.

Οι αρχαιότητες που εντοπίστηκαν στην Π. Π. Γερμανού θα καταχωθούν προκειμένου να ανεγερθεί στο σημείο αυτό πολυκατοικία. Η αρχική μελέτη θεμελίωσης, που προέβλεπε τρία υπόγεια στάθμευσης, αναθεωρήθηκε, με κατάργηση των υπόγειων χώρων και θεμελίωση μισό μέτρο πάνω από τα αρχαία κατάλοιπα.

H έδρα του Γαλερίου

Στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. με αρχές του 4ου αι., όταν ο Γάιος Γαλέριος Μαξιμιανός ανήλθε στο αξίωμα του Καίσαρα ως μέλος της ρωμαϊκής «Τετραρχίας», μέσω της στρατιωτικής του σταδιοδρομίας αλλά και του γάμου του με την κόρη του Διοκλητιανού, επέλεξε τη Θεσσαλονίκη ως διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της επικράτειάς του. Και σε αυτήν αποφάσισε να ανεγείρει ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα, που καταλάμβανε έκταση 150 στρεμμάτων από τη Ροτόντα ώς τη θάλασσα και από το ανατολικό τείχος ως την περιοχή ανάμεσα στη σημερινή πλατεία Ναυαρίνου και την Αγίας Σοφίας.

«Η μνημειακή οδός, που, διασχίζοντας τα οικόπεδα της Π. Π. Γερμανού 20 και Γ. Παλαμά 21, κατευθυνόταν προς τον κεντρικό πυρήνα του ανακτόρου, αποκαλύπτοντας συγχρόνως την άρτια γαλεριανή υποδομή ύδρευσης και αποχέτευσης των παρακείμενων επαύλεων, πιθανότατα σε μια μελλοντική ανασκαφή στο ΒΔ πέρας της θα μας αποκαλύψει τον ιδιωτικό αυτοκρατορικό λιμένα, καθώς στο νότιο τμήμα της πόλης οι δρόμοι ακολουθούσαν την ακτογραμμή», τόνισε η κ. Καραμπέρη, κατά την παρουσίαση των δεδομένων της ανασκαφικής έρευνας στο αρχαιολογικό συνέδριο που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Η ίδια είναι πεπεισμένη ότι «η Θεσσαλονίκη ως πόλη με ιστορική μνήμη θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει το ρόλο του Γαλέριου στη διαμόρφωση της ιστορικότητάς της».