Ευαγγελία Τσαγκαράκη (επιμ.), Οδοιπορικό στα Μνημεία του Νομού Καρδίτσας. Αρχαιότητες, Ναοί, Νεότερα Μνημεία, 
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 2007, 198 σελ.

«Τα εκθέματα ενός μουσείου, τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι δεν συνιστούν απλώς το ορατό κομμάτι της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, αλλά συχνά ενσωματώνονται σαν λειτουργικά στοιχεία της σύγχρονης καθημερινότητας», σημειώνει η επιμελήτρια της έκδοσης, η αρχαιολόγος Ευαγγελία Τσαγκαράκη. Πραγματικά, η ενδιαφέρουσα και φροντισμένη αυτή έκδοση, που χρηματοδοτήθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, καταδεικνύει τη σημασία που έχει η παράδοση και η πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής στη συνείδηση της τοπικής κοινωνίας και των αρχών.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερις ενότητες. Στην πρώτη και εκτενέστερη ενότητα, «Προϊστορικοί και Ιστορικοί Χρόνοι», που έχει γράψει ο Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης (αρχαιολόγος, διευθυντής της ΛΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων), προσφέρεται μια επισκόπηση της ιστορίας της περιοχής από την παλαιολιθική μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή καθώς και σύνοψη των αρχαιολογικών ερευνών σε 29 θέσεις και μνημεία του νομού Καρδίτσας. Οι πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα από την προϊστορική εποχή, όπως ο οικισμός της νεολιθικής εποχής (με τη μορφή της χαρακτηριστικής θεσσαλικής «μαγούλας», δηλαδή ενός τεχνητού λόφου) στην περιοχή του δημοτικού διαμερίσματος Συκεώνος, στα βορειοανατολικά του νομού, ενώ αναγνωρίστηκαν και νέες προϊστορικές θέσεις, όπως στην περιοχή του Δήμου Παλαμά. Τα ευρήματα στην Αργιθέα, στα ανατολικά του νομού, συμπληρώνουν τις γνώσεις για τους Αθαμάνες, που μαζί με τους Δόλοπες, αποτελούσαν τα παλαιότερα ελληνικά φύλα που κατοικούσαν στις ορεινές περιοχές του νομού Καρδίτσας από το 2000 π.Χ., πριν την άφιξη των Θεσσαλών. Ακόμη, έρευνες σε γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους (το Κιέριο με το πανθεσσαλικό ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς, τα Καλλίθηρα, τη Μητρόπολη, τους Γόμφους, κ.ά.) και σε νέες θέσεις (π.χ. στη Μυρίνη, το αρχαίο Μεθύλιο), φωτίζουν την ιστορία της δυτικής Θεσσαλίας στην αρχαιότητα, δηλαδή των δύο από τις τέσσερις τετραρχίες της, της Εστιαιώτιδας και της Θεσσαλιώτιδας. Παρουσιάζονται επίσης δύο από τα σημαντικότερα μνημεία του νομού Καρδίτσας, και γενικότερα της Θεσσαλίας: ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος Γεωργικού-Ξινονερίου που κτίστηκε τον 13ο-12ο αι. π.Χ. και συνδέθηκε με την άφιξη των πρώτων Θεσσαλών, αφού μετατράπηκε στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. σε χώρο λατρείας του ήρωα Αιάτου, πατέρα του Θεσσαλού και γενάρχη των Θεσσαλών, καθώς επίσης και ο αρχαϊκός περίπτερος δωρικός ναός του Απόλλωνα στα «Λιανοκόκκαλα» Μοσχάτου, κοντά στη Μητρόπολη, που χρονολογείται λίγο πριν τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη δωρική αρχιτεκτονική, τη μνημειακή γλυπτική και τις λατρευτικές πρακτικές της εποχής (ανασκαφές Μπ. Ιντζεσίλογλου).

Η δεύτερη ενότητα, «Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά Μνημεία», από την δρα Σταυρούλα Σδρόλια (αρχαιολόγο της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων), περιλαμβάνει 35 μνημεία μαζί με στοιχεία για την ιστορία, τη διοικητική οργάνωση και τη συμβολή της Εκκλησίας στην πνευματική ανάπτυξη κατά την εποχή αυτή. Ανάμεσα στα μνημεία της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής βρίσκονται σημαντικά μοναστήρια που ιδρύθηκαν από τον 16ο αιώνα και έπειτα, όπως οι μονές Πέτρας με καθολικό αγιορείτικου τύπου με τρούλο και πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο (αρχές 17ου αι.), Ρεντίνας, ένα κτιριακό συγκρότημα με μορφή φρουρίου (16ου αι.), Αγίας Τριάδας Δρακότρυπας (περ. 1740) και Κορώνας (16ος αι.), το μεγαλύτερο μοναστήρι της μεταβυζαντινής εποχής και το μοναδικό που λειτουργεί αδιάλειπτα μέχρι σήμερα. Την κοσμική αρχιτεκτονική της εποχής εκπροσωπεί ένα σημαντικό βυζαντινό οχυρωματικό έργο, το επιβλητικό φρούριο του Φαναρίου, έκτασης 2,6 στρεμμάτων και με τείχη πλάτους 2 μέτρων ενισχυμένα με έξι πύργους.

Στην τρίτη ενότητα, «Τα Νεότερα Μνημεία του Νομού Καρδίτσας», γραμμένη από τον Δημήτρη Παλιούρα (αρχιτέκτονα-μηχανικό, διευθυντή της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας), παρουσιάζονται 31 μνημεία. Πρόκειται για παραδοσιακούς οικισμούς και κάθε είδους ιστορικά διατηρητέα κτίρια που χρονολογούνται από το 1830 μέχρι σήμερα – δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, προβιομηχανικά και βιομηχανικά κτίρια και τοξωτά γεφύρια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα τσιφλικόσπιτα, όπως το εντυπωσιακό κονάκι Λαζαρίνας, που περιλάμβανε κατοικία και βοηθητικά προσκτίσματα. Κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και ανήκε στον μεγαλοκτηματία Γεώργιο Ζωγράφο, που έφερε στην περιοχή την επιστημονική καλλιέργεια της γης, της δενδροκομίας και της κτηνοτροφίας και ίδρυσε τα Ζωγράφεια εργοστάσια σακχάρεως, ορύζης και βάμβακος.

Τέλος, η ενότητα «Η πόλη της Καρδίτσας: Ιστορική αναδρομή» από την Φωτεινή Λέκκα (αρχαιολόγο-μουσειολόγο, Προϊσταμένη του Ιστορικού-Λαογραφικού Μουσείου «Λ. και Ν. Σακελλαρίου»-Κέντρου Τεκμηρίωσης και Επικοινωνίας Δήμου Καρδίτσας), αποτελεί έναν οδηγό της πόλης της Καρδίτσας, που συντάχθηκε με αφορμή την έρευνα για τη δημιουργία του Μουσείου της Πόλης της Καρδίτσας. Τη μνημειακή τοπογραφία της πόλης με 23 επιλεγμένα μνημεία, συμπληρώνει η επισκόπηση της ιστορίας της, από τον 15ο αιώνα μέχρι το 1944.

Τη συστηματική παρουσίαση των θέσεων και των μνημείων κάθε ενότητας συνοδεύει πλούσια εικονογράφηση (συχνά αδημοσίευτο υλικό) από τα Φωτογραφικά Αρχεία των Εφορειών Αρχαιοτήτων, πολιτιστικών συλλόγων και ιδιωτών, χαρτογραφικές πληροφορίες (χάρτης του νομού και της πόλης της Καρδίτσας) και επιλεγμένη βιβλιογραφία. Πλούσιο σε περιεχόμενο, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο βοήθημα για όσους θέλουν να γνωρίσουν την ιστορία και τη μνημειακή τοπογραφία της περιοχής.

Πληροφορίες για τη διάθεση της έκδοσης
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Διεύθυνση Πολιτισμού, Τουρισμού, Νεότητας, Κουμουνδούρου 29, Καρδίτσα 431 00
Τηλ.: 24410 42536, 77203
fax: 24410 42863
e-mail: pol.tour@karditsa.gr
Δικτυακός τόπος: www.karditsa.gr

Κ.Χ.