Πριν από τρία χρόνια το Κέντρο για το Μέλλον των Μουσείων (Center for the Future of Museums) των ΗΠΑ δημοσίευσε έκθεση με τίτλο «Μουσεία και Κοινωνία το 2034», όπου με βάση τις εξελίξεις που παρατηρούνται και εκείνες που προβλέπονται για την αμερικανική κοινωνία, γίνεται και κάποιου είδους «μελλοντολογία» για τα μουσεία. Η έκθεση, όπως και η διευθύντρια του Κέντρου ElizabethMerritt, δεν προβάλλουν αξιώσεις εγκυρότητας και ορθότητας των συμπερασμάτων, τα οποία άλλωστε δεν θα μπορέσουν να επαληθευθούν παρά 25 χρόνια αργότερα, αλλά αποσκοπούν στον προβληματισμό και την ανάληψη δράσης ώστε να διαμορφωθεί –ει δυνατόν- το κομμάτι εκείνο του άγνωστου μέλλοντος που αφορά τα μουσεία. Άλλωστε, όπως έχει πει και ο «φουτουριστής» PaulSaffoκαι σημειώνεται στην αρχή της έκθεσης “Στόχος των προβλέψεων δεν είναι να προφητέψουν το μέλλον αλλά να σου πουν εκείνα που χρειάζεσαι για να κάνεις σημαντικές ενέργειες στο παρόν».

Κύριο συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι τα μουσεία του 2034 θα έχουν εγκαταλείψει την παθητική τάση της αφήγησης και θα έχουν στραφεί προς έναν σχεδιασμό που θα επιτρέπει μεγαλύτερη συμμετοχή από τον επισκέπτη.

Ενώ για τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους η «αφήγηση», ή το «αφήγημα» νοείται ως μια παθητική εμπειρία, ως κάτι δοσμένο το οποίο καλούνται να παρακολουθήσουν απλά, η νεότερη γενιά βλέπει σε αυτό πιο πολύ τους αναγνώστες μιας αφήγησης ως καταναλωτές που ολοένα και περισσότερο συμμετέχουν στη διαμόρφωση και τη συνέχιση της αφήγησης. Η έκθεση αναφέρει ως παράδειγμα τα βιντεοπαιχνίδια ως μία από τις συνήθειες-κλειδιά που επέφεραν αυτή την αλλαγή στην αντίληψη και, τελικά, στην πράξη. Τα παιχνίδια έχουν να κάνουν πιο πολύ με τον χρήστη, ως πρωταγωνιστή, κάποιον που παίζει και κινεί το παιχνίδι. Τέτοιου είδους παιχνίδια επιτρέπουν στους ανθρώπους να συμμετέχουν στην παραγωγή και την καταγραφή αφηγήσεων, τις οποίες οι ίδιοι έχουν τρόπον τινά δημιουργήσει (αν και στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης και προκαθορισμένης γκάμας επιλογών).

Αυτές οι σκέψεις έχουν πλέον διεισδύσει και στο λεξιλόγιο των εκπαιδευτικών, οι οποίοι διαμορφώνουν τη διδακτέα ύλη χρησιμοποιώντας τις ίδιες αρχές, όπου ο αναγνώστης είναι πρωταγωνιστής. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, η ίδια η μεταστροφή από το παθητικό στο ενεργητικό, από το αφήγημα ως κάτι το δοσμένο στο αφήγημα το οποίο συν-διαμορφώνει κανείς, είναι κάτι που θα επέλθει ή τουλάχιστον θα έχει επηρεαστεί πολύ από την τεχνολογία.

Για τα μουσεία, η πρόβλεψη της έκθεσης είναι πως τούτη η μεταστροφή θα προσφέρει στον επισκέπτη μια πιο άμεση, πιο βαθιά μουσειακή εμπειρία, αφού θα του επιτρέπει να πάρει πρωταγωνιστικό ρόλο. Με άλλα λόγια, αυτή η σύλληψη του «εσύ είσαι ο πρωταγωνιστής» θα διαμορφώσει τις μελλοντικές αφηγήσεις των μουσείων – πράγμα που δεν φαίνεται καθόλου απίθανο, αν σκεφτεί κανείς πόσο συχνά καλείται να φτιάξει το δικό του «σενάριο», τη δικιά του σελίδα στο Διαδίκτυο, άρα υπό μία έννοια τη δική του αφήγηση, έστω και αν τελικά δεν πρόκειται παρά για μια «λίστα αγαπημένων».

Βεβαίως, η συζήτηση μεταξύ εκείνων που αποκηρύσσουν, π.χ., τα βιντεοπαιχνίδια ως επιβλαβή για την εξέλιξη και τη μόρφωση των ατόμων και εκείνων που θεωρούν ότι οι δεξιότητες που αναπτύσσονται παίζοντας τέτοια παιχνίδια είναι ουσιαστικά ένας δρόμος που οδηγεί τα άτομα στη δεκτικότητά τους να εμπλακούν ενεργά σε αφηγήσεις, είτε αυτές αφορούν ένα μουσείο, είτε μια κοινότητα (community) είτε τον κόσμο τελικά (!). Υπάρχει δηλαδή το επιχείρημα ότι όσο μεγαλύτερη συμμετοχή επιτρέπει μια αφήγηση, τόσο υψηλότερα επίπεδα αντίληψης του κοινωνικού χώρου αλλά και του παγκόσμιου χώρου θα κατακτήσει ο χρήστης-πρωταγωνιστής απ’ ό,τι θα ήταν ποτέ δυνατό μέσω μιας παθητικής κατανάλωσης αφηγήσεων. Το ερώτημα είναι εάν αυτή η αντίληψη αποτελεί πράγματι μια πιο εμπεριστατωμένη άποψη για τον κόσμο, το μουσείο, την κοινωνία, ή τελικά δεν θα είναι παρά ένα εγω-κεντρικό κατασκεύασμα, αυθαίρετο και βασισμένο σε προσωπικές προτιμήσεις και γούστα.