Ο Michael Greenhorn ανακάλυψε σε ένα χωράφι με τον ανιχνευτή μετάλλων του ένα συναρπαστικό εύρημα: Ένα από τα παλαιότερα κοσμήματα που έχουν βρεθεί στη Μεγάλη Βρετανία. Όμως ποιο χέρι στόλιζε το εξαίσιο ζαφείρι;

Υπάρχουν μέρες που η δουλειά με έναν ανιχνευτή μετάλλων δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Μέρες που δεν βρίσκεις τίποτα. Η βροχή πέφτει μέσα από το γιακά του μπουφάν σου, η υγρασία διεισδύει μέσα στις ραφές των παπουτσιών και τα χέρια ξυλιάζουν από το κρύο. Μέρες σαν και αυτές, στο τέλος κάθε λωρίδας χωραφιού λες: «Άλλη μία μόνο. Ύστερα γραμμή για το σπίτι, να φάω μια ζεστή σούπα». Όταν όμως φτάσεις στο τέλος της επόμενης λωρίδας και ο ανιχνευτής δεν έχει ηχήσει ακόμα, αφήνεις τελικά τη σούπα να περιμένει – γιατί μπορεί το μεγάλο εύρημα να βρίσκεται στην επόμενη.

Μια τέτοια μέρα ζούσε ο Michael Greenhorn τον Απρίλιο του 2009. Είχε βγει με άλλους 24 συντρόφους του από τη λέσχη York and District Metal Detecting Club και ο ανιχνευτής του δεν είχε ηχήσει ούτε μία φορά. «Είχα φτάσει κιόλας στο τέλος του χωραφιού» έλεγε αργότερα σε μια συνέντευξη, «όταν ξαφνικά άκουσα το σήμα». Ο Greenhorn άρχισε να σκάβει: «Είδα κάτι να λάμπει και… ιδού το δαχτυλίδι».

Ένα χρυσό δαχτυλίδι με θραύσματα πορφυρού γυαλιού στη σφενδόνη και ένα μεγάλο ζαφείρι. Είναι παλιό – χρονολογείται στον 11ο αιώνα – ίσως και στον 7ο. Είναι το δεύτερο παλαιότερο γνωστό ζαφείρι στη Μεγάλη Βρετανία – το πρώτο είναι ρωμαϊκό. Το Μουσείο του Γιόρκσαϊρ αγόρασε το δαχτυλίδι από τον Greenhorn για 35.000 λίρες. Έπονται οι έρευνες. Σε ποιον ανήκε το δαχτυλίδι; Ποια είναι η ιστορία του πολύτιμου λίθου; Πώς έφτασε, στα βάθη του Μεσαίωνα, από τη μακρινή Ανατολή στην Αγγλία;

Μόνο οι βασιλιάδες και οι επίσκοποι φορούσαν ζαφείρια

Η ποιότητα του δαχτυλιδιού είναι εντυπωσιακή. «Σύμφωνα με την ανάλυση που έγινε βάσει της μεθόδου φθορισμού ακτίνων Χ, διαπιστώσαμε ότι περιέχει περίπου 90% χρυσό, 8% άργυρο και το υπόλοιπο ποσοστό χαλκό» εξηγεί η επιμελήτρια του μουσείου Natalie McCaul. Ζαφείρια φορούσαν τον Μεσαίωνα μόνο οι βασιλιάδες και οι επίσκοποι. Η McCaul είναι βέβαιη ότι το δαχτυλίδι αυτό το φορούσε ένας άνδρας υψηλής κοινωνικής θέσης. Λόγω της διαμέτρου του, αποκλείει το ενδεχόμενο να το φορούσε γυναίκα, εκτός κι αν είχε πολύ μεγάλα χέρια…

Σε κάθε περίπτωση, ήταν ένα κόσμημα που ο κάτοχός του το φορούσε συχνά. «Είναι ενδιαφέρον ότι το δαχτυλίδι είχε παραμορφωθεί (…) είχε πάρει το σχήμα του δακτύλου εκείνου που το φορούσε». Στον κρίκο του, στην κάτω πλευρά του, διακρίνονται μικρές χαραγματιές. «Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι φοριόταν συχνά μαζί με ένα πιο απλό δαχτυλίδι – όπως και σήμερα πολύ άνθρωποι φοράνε το δαχτυλίδι των αρραβώνων και εκείνο του γάμου στο ίδιο δάκτυλο».

Τα ζαφείρια –όπως και τα ρουμπίνια– σχηματίζονται από το ορυκτό κορούνδιο. Οι παλαιότερες θέσεις εύρεσης βρίσκονται στο Αφγανιστάν και στη Σρι Λάνκα. Το Αφγανιστάν φημιζόταν από την αρχαιότητα για τα εξαιρετικά του ρουμπίνια, ενώ ο βασιλιάς Σολομώντας τον 10ο αιώνα κάλυπτε τις ανάγκες πολύτιμων λίθων του από τη Σρι Λάνκα. Το δαχτυλίδι θα εξεταστεί και από έναν γεμμολόγο, έναν εκτιμητή πολύτιμων λίθων, για να διαπιστωθεί η προέλευσή του.

Οι ερευνητές αρχικά υπέθεσαν, λόγω της χρήσης του ζαφειριού την εποχή των Βίκινγκς, ότι το δαχτυλίδι χρονολογείται στον 9-11ο αιώνα. «Ο συνδυασμός των χρωμάτων όμως, χρυσό, κόκκινο και γαλάζιο, είναι χαρακτηριστικός για τους Αγγλοσάξονες», άρα η χρονολόγηση μετατοπίζεται στον 7-9ο αιώνα, σύμφωνα με την McCaul. Οι χρυσοχόοι των Αγγλοσαξόνων χρησιμοποιούσαν κατά κανόνα μόνο γρανάτες και γαλάζιο γυαλί. «Γνωρίζουμε ότι στο Γιορκ υπήρχαν Αγγλοσάξονες τεχνίτες που έφτιαχναν κοσμήματα από γαλάζιο γυαλί. Ίσως το συγκεκριμένο δαχτυλίδι να ήταν μια ειδική παραγγελία για κάποιον ιδιαίτερα εύπορο πελάτη, που ήθελε μεν αυτά τα τρία τυπικά αγγλοσαξονικά χρώματα, αλλά πιο πολύτιμα υλικά».