Paul Μ. Barford, Οι πρώιμοι Σλάβοι. Πολιτισμός και κοινωνία στην πρώιμη μεσαιωνική ανατολική Ευρώπη, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Καρδαμίτσα, Αθήνα 2023, 552 σελ. ISBN: 978-960-354-572-9
Μια μεγάλη περιοχή της Ευρώπης κατοικείται σήμερα από λαούς που μιλούν σλαβικές γλώσσες, ενώ στην κεντρική Ευρώπη η περιοχή που εποικίστηκε από αυτούς στο παρελθόν ήταν μεγαλύτερη απ’ ό,τι σήμερα. Συνολικά, πάνω από το ήμισυ της Ευρώπης, με όρους εδαφικής έκτασης (εάν όχι και δημογραφικά), κατοικείται από κοινότητες που μιλούν μία από τις πολλές σλαβικές γλώσσες και διαλέκτους. Παρ’ όλα αυτά, η καταγωγή και η πρώιμη εξέλιξή τους παραμένουν λίγο κατανοητά. Στην περίοδο που πραγματεύεται το βιβλίο, φαίνεται ότι οι Σλάβοι επεκτάθηκαν από μια σχετικά μικρή και αδιευκρίνιστη κοιτίδα και κάλυψαν μεγάλο τμήμα της ηπείρου. Σήμερα, περίπου 268 εκατομμύρια κάτοικοι της Ευρώπης μιλούν γλώσσες που ανήκουν στη σλαβική γλωσσική ομάδα (υπάρχει και η εκτίμηση για 20 εκατομμύρια κατοίκους με σλαβική καταγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής).
Το βιβλίο εξετάζει την εξέλιξη που ακολούθησε τη φάση της επέκτασης των Σλάβων καθώς και τη διαδικασία σταθεροποίησης που οδήγησε στην κρατική διαμόρφωση. Εξετάζει όψεις της ανάπτυξης των σλαβικών κοινωνιών και τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους λαούς έως την περίοδο του σχηματισμού εθνικών κρατών, οι οποίες διαμορφώνουν το πλαίσιο της σύγχρονης ανατολικής Ευρώπης. Επομένως, το βιβλίο καλύπτει την περίοδο από τον πρώιμο 5ο αι. μ.Χ. έως το τέλος του 10ου αιώνα, από την περίοδο που οι Σλάβοι πρωτοεμφανίστηκαν ως οντότητα στις ιστορικές πηγές έως την εποχή όπου το μεγαλύτερο μέρος του χώρου που είχαν κυριεύσει κατανεμήθηκε σε σταθερά κράτη. Το ζήτημα είναι ελκυστικό και συνάμα σύνθετο, και γίνεται δυσκολότερο από την έλλειψη ιστορικών πηγών και τη σχετικά φτωχή επιβίωση του υλικού πολιτισμού που σχετίζεται με τους Σλάβους κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που καλύπτεται στο βιβλίο. Αν και αυτό έρχεται ξεκάθαρα σε αντίθεση π.χ. με τις γραπτές πηγές για άλλες κοινωνίες ή το πλουσιότερο υλικό από ταφικά σύνολα και εγκαταστάσεις των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών, είναι αρκετό για να δημιουργήσουμε μια ζώσα εικόνα της καθημερινής ζωής στην πρώιμη μεσαιωνική ανατολική Ευρώπη.
