Ο όρος όπερα αναφέρεται σε ένα θεατρικό έργο το οποίο αντί να έχει απαγγελία, τραγουδιέται, εξ ου και κατατάχτηκε στη «λυρική τέχνη». Η όπερα γεννιέται την εποχή που κυριαρχεί η τάση του Μπαρόκ, δηλαδή στο μεταίχμιο του 16ου προς τον 17ο αιώνα και έως τα μέσα του 18ου αιώνα.
Μικρή εισαγωγή στην όπερα
Η όπερα (= το έργο) διακρίνεται σε δύο είδη, το λαϊκό, που είναι η κωμική όπερα (opera buffa) και αντλεί συχνά τα θέματά της από την Commedia dell’Arte, ενώ το δεύτερο, η σοβαρή όπερα (opera seria), όπως ονομάζεται, απευθύνεται στην αριστοκρατία. H σοβαρή όπερα αντλεί συνήθως τα θέματά τους από την ιστορία, την αρχαία ελληνική, τη ρωμαϊκή και την ανατολική μυθολογία, αλλά και τις Ιερές Γραφές. Η πλοκή είναι απλή και η οπτική της ηθικοπλαστική. Το κείμενο (libretto) είναι μελοποιημένο σύμφωνα με διάφορους τρόπους.
Η opera seria σύντομα απέκτησε τους κανόνες της. Η παράσταση ξεκινούσε με μια εισαγωγή, που μετέφερε στους ακροατές την ατμόσφαιρα του θεάματος-ακροάματος. Στις ιταλικές όπερες η ouvertura ήταν μάλλον ζωηρή, ενώ στις γαλλικές όπερες η ouverture ήταν συγκρατημένη. Η δράση του έργου εκτυλίσσεται μέσα από τα recitativι. Το ρετσιτατίβο είναι μια απαγγελία που μπορεί να είναι είτε ασυνόδευτη (recitative secco), με λιτή ορχήστρα ή με μόνο τσέμπαλο, είτε συνοδευμένη (recitativο accompagnato), με έγχορδα. Οι ήρωες εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσα από τις άριες, συνθέσεις, συνήθως δεξιοτεχνικές, για μία φωνή. Συχνά συναντάμε όπερες με ιντερμέδια, προκειμένου να ξεκουραστούν καλλιτέχνες και θεατές, και μπαλέτα, που επέτρεπαν να αναδειχθούν οι φιλενάδες των διαφόρων αριστοκρατών και μαικήνων.
Χαρακτηριστικά της μπαρόκ όπερας είναι η αρμονία, η σύνθεση πολλών φωνών και οργάνων με ταυτόχρονες μελωδίες σε ένα εύηχο σύνολο.
Την πρώτη ολοκληρωμένη, και με πολλούς χαρακτήρες, κωμική όπερα συνέθεσε ο Giovanni Battista Pergolesi. Πρόκειται για το έργο «La serva padrona» (Η υπηρέτρια κυρά), του 1733. Αντίθετα με τη σοβαρή όπερα, η κωμική όπερα περιλαμβάνει ντουέτα, τρίο, κουαρτέτα και χορωδιακά μέρη. Ο Pergolesi συνέθεσε επίσης την όπερα «L’Olimpiade» (Η Ολυμπιάδα), το 1735, ένα θέμα που χρησιμοποιήθηκε από περισσότερους από 10 συνθέτες λυρικής μουσικής.
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε μερικές χαρακτηριστικές όπερες με θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία, την ιστορία, αλλά και την αρχαία ελληνική ονομαστική, δηλαδή τα αρχαία ελληνικά ονόματα.
