Καθώς η Αίγυπτος παλεύει με το Νέο Μουσείο του Βερολίνου για την επιστροφή της προτομής της Νεφερτίτης και το Ιράν με τον επίδοξο δανεισμό του Κυλίνδρου του Κύρου από το Βρετανικό Μουσείο, μια άλλη μάχη διεκδίκησης πολιτιστικών αγαθών μαίνεται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Στα αντίπαλα στρατόπεδα βρίσκονται η κυβέρνηση του Περού και το αμερικανικό πανεπιστήμιο του Yale, ενώ «μήλο της έριδας» μεταξύ τους αποτελεί μια πολυάριθμη ομάδα προκολομβιανών αντικειμένων που προέρχονται από τo διάσημο περουβιανό οχυρό-ακρόπολη Machu Pichu και φυλάσσονται στο μουσείο του πανεπιστημίου. Αιτία της διαμάχης, η επιστροφή των αντικειμένων στο Περού, που οδήγησε τη λατινοαμερικανικής χώρα να καταθέσει αγωγή κατά των αρχών του πανεπιστημίου, ενώ οι τελευταίες την απέρριψαν και διαμαρτυρήθηκαν νομικά για παραβίαση συμφωνιών.
Τα αντικείμενα, αντιπροσωπευτικά του προκολομβιανού πολιτισμού των Ίνκας, μεταφέρθηκαν στο Yale κατά την περίοδο 1911-1915 από τον εξερευνητή και ακαδημαϊκό Hiram Bingham, τον πρώτο – κατά τη γενική αντίληψη – ευρωπαϊκής καταγωγής ακαδημαϊκό που εντόπισε και εξερεύνησε την ακρόπολη, γνωστοποιώντας την ύπαρξή της στο ευρύ κοινό. Σύμφωνα με έγγραφα της περιόδου δραστηριότητας του Bingham, o ερευνητής είχε το δικαίωμα να ανασκάψει και να μετακινήσει αντικείμενα, των οποίων η κυριότητα παρέμενε στις τοπικές αρχές οι οποίες είχαν το δικαίωμα να απαιτήσουν την επιστροφή τέτοιων αντικειμένων κατά τη βούλησή τους. Το Yale με τη σειρά του, επέστρεψε το 1921 στο Περού μέρος των αντικειμένων που είχε πάρει ο Bingham, ενώ η χώρα φαίνεται ότι είχε δεχτεί άτυπα τη δυνατότητα του διάσημου πανεπιστημίου να κρατήσει τμήμα των αντικειμένων.
Σήμερα, το Machu Pichu αποτελεί έναν από τους διασημότερους αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου, καταλαμβάνοντας την κορυφή αρκετών καταλόγων με τα δημοφιλέστερα ή εντυπωσιακότερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς του πλανήτη. Ταυτόχρονα, δεν σπανίζουν οι θεωρίες για λιγότερο διάσημους περουβιανούς και διεθνείς ερευνητές που γνώριζαν τον χώρο πριν τον Bingham. Το Περού συνέχισε να διεκδικεί την επιστροφή όλων των θησαυρών του. Μόλις το 2007, με βάση κοινή συμφωνία, σύγχρονοι τίτλοι περουβιανής κυριότητας δόθηκαν σε τμήμα των αντικειμένων που θα περιόδευαν στα πλαίσια έκθεσης, με την προοπτική να επιστραφούν στο Περού και να φυλαχθούν στο Μουσείο του Cuzco. Σύμφωνα με πανεπιστημιακές πηγές, το Yale συμφώνησε να επιστρέψει “όλα τα μουσειολογικά εξαιρετικής ποιότητας αντικείμενα” και “σημαντικό ποσοστό ερευνητικού υλικού” ενώ θα κρατούσε λιγότερο διατηρημένα και περισσότερο κοινότυπα αντικείμενα, όμοια με τα οποία υπάρχουν στο Περού κατά εκατοντάδες. Η διαφωνία των δύο πλευρών σχετικά με τον αριθμό των αντικειμένων που θα επιστρέφονταν όμως οδήγησε το Περού να οπισθοχωρήσει στην εκτέλεση της συμφωνίας και να προχωρήσει το 2008 σε αγωγή εναντίον του πανεπιστημίου. Σύμφωνα με την αγωγή, η χώρα ζητούσε αποζημίωση $75,000 για παραβίαση συμβολαίου, παράνομο πλουτισμό και απάτη. Η απάντηση του Yale που ανακοινώθηκε μόλις πρόσφατα, απορρίπτει την αγωγή με βάση τη λήξη μιας ομάδας περιορισμών τριετούς διάρκειας που στηρίζονται στο νομικό πλαίσιο της Πολιτείας του Connectucut.
Φαίνεται πάντως ότι “κλειδί” στην εύρεση λύσης είναι και η εξ΄αρχής εκτίμηση των αντικειμένων. Αντιπρόσωποι του Περού ισχυρίζονται ότι όλα τα αντικείμενα – από οστά και αποσπασματική κεραμική μέχρι μούμιες, κοσμήματα από χρυσό και διακοσμημένα ακέρια αγγεία – είναι ανεκτίμητης αρχαιολογικής αξίας. Αντίθετα, πηγές από το Yale αναφέρουν ότι στην ομάδα υπάρχουν και ανασυντεθειμένα από σύγχρονο υλικό αντικείμενα, που δημιουργήθηκαν με βάση αρχαία πρότυπα για λόγους μουσειακούς.
Πηγή: NPR, 14/01/10
Z.Ξ.
