Ένα σημαντικό έργο πλήρους αποκατάστασης, συντήρησης και αισθητικής αναβάθμισης ενός αρχοντικού του 19ου αιώνα –από τα σημαντικότερα του είδους του στον ελλαδικό χώρο– βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης τους τελευταίους μήνες στην πόλη της Δράμας.

Στην ομορφότερη γωνιά της ακριτικής πόλης, στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας, εκεί όπου συναντώνται η απαράμιλλη ομορφιά της φύσης με την πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά της περιοχής, βρίσκεται το αρχοντικό του καπνέμπορου Ιωάννη Αναστασιάδη, το γνωστό εδώ και χρόνια ως «μαρμάρινο σπίτι» στους Δραμινούς, που τα επόμενα χρόνια θα… συστηθεί και σε όλους όσοι θα έχουν την ευκαιρία να το επισκεφθούν και να το θαυμάσουν από κοντά.

Η ιδιαιτερότητα αυτού του κτίσματος δεν αφορά μόνο τη χρήση του, αφού συνδύαζε ιδανικά την ιδιωτική- οικογενειακή ζωή των ιδιοκτήτων, με την επαγγελματική-επιχειρηματική (πρόκειται, δηλαδή, για μια αρχοντική διώροφη κατοικία και μια καπναποθήκη). Αφορά και το γεγονός ότι για πάρα πολλές δεκαετίες το κτιριακό αυτό συγκρότημα αποτελούσε σημείο αναφοράς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Δράμας σε μια εποχή με έντονο το οθωμανικό στοιχείο.

Μετά την πλήρη αποκατάστασή του, το αρχοντικό θα έχει επίσης μια διπλή ιδιότητα, αφού επί της ουσίας θα πρόκειται για ένα μουσείο μέσα σε ένα άλλο μουσείο! Το πρώτο μουσείο είναι το αρχοντικό αυτό καθεαυτό με αποκατεστημένα όλα εκείνα τα αυθεντικά αισθητικά, δομικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία που το κάνουν μοναδικό στο είδος του. Το δεύτερο μουσείο αφορά τη νέα χρήση του, καθώς θα στεγάσει μια μεγάλη συλλογή φωτογραφικών μηχανών από όλο τον κόσμο, με ταυτόχρονη φιλοξενία ποικίλων εκδηλώσεων και δράσεων.

Στόχος η συνολική ανάδειξη της Δράμας

Με το έργο αυτό, το αρχοντικό Αναστασιάδη βγαίνει από τη λήθη και την εγκατάλειψη του παρελθόντος και περιβάλλεται πλέον από ένα σύγχρονο αέρα αναγέννησης και επιμελημένης φροντίδας χάρη στο προσωπικό ενδιαφέρον του επιχειρηματία Άρη Θεοδωρίδη, με δωρεά μέσω της ΑμΚΕ «ΚΥΚΛΩΨ».

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ περιηγήθηκε στο σπίτι με τη βοήθεια των ανθρώπων που έχουν αναλάβει το δύσκολο έργο της αποκατάστασης, συντήρησης και διαφύλαξής του: του Θανάση Παπανδρίκου, μέλους του διοικητικού συμβουλίου της ΑμΚΕ «ΚΥΚΛΩΨ», της Μαρίας Μαγνήσαλη, αρχιτέκτονα μηχανικού, και της Ιωάννας Δογάνη, επικεφαλής των συνεργείων συντήρησης.

«Με την ολοκλήρωση όλων των εργασιών», επισημαίνει ο κ. Παπανδρίκος καθώς μας υποδέχεται στην κεντρική είσοδο του εντυπωσιακού αρχοντικού, «το κτιριακό συγκρότημα θα λειτουργήσει ως ισχυρός πόλος έλξης πολιτισμού, με δυνατότητες διοργάνωσης πολιτιστικών δρώμενων, υπερτοπικής ακτινοβολίας, συνδέοντας τη Δράμα με άλλα μεγάλα πολιτιστικά κέντρα. Εξάλλου, από τους βασικούς στόχους της ΑμΚΕ “ΚΥΚΛΩΨ”, από την ίδρυσή της το 2017 με πρωτοβουλία του κ. Θεοδωρίδη, είναι η ανάδειξη του συνόλου της Δράμας: τόσο της ιστορίας και του φυσικού κάλλους όσο και της αθλητικής και αγροτικής δραστηριότητας που διαθέτει».

Αποκατάσταση κάθε στοιχείου του κτιρίου και του διακόσμου

Οι εργασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και η ταχύτητα με την οποία εκτελούνται συντείνει στο ότι το έργο θα είναι έτοιμο στα τέλη του χρόνου. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη λεπτομέρεια σε κάθε γωνιά του σπιτιού προκειμένου να αναδειχθούν όλα τα στοιχεία της αυθεντικότητάς του και συγχρόνως να αποδοθεί η συνολική εικόνα και η ατμόσφαιρα των χώρων, όπως αυτή διαμορφώθηκε την περίοδο ακμής του. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που οι αρχιτεκτονικές επεμβάσεις ακολουθούν τις τεχνικές και τη φιλοσοφία της κατασκευής. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι συμβατά με τα αυθεντικά παραδοσιακά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν την εποχή της κατασκευής του χωρίς τη χρήση τσιμέντου.

Εξειδικευμένο προσωπικό και έμπειροι τεχνίτες εργάζονται καθημερινά σε όλους τους χώρους του σπιτιού επαναφέροντας τη χαμένη λάμψη που είχε κρυφτεί κάτω από στρώσεις βαφής και αποκαθιστώντας με ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό κάθε στοιχείο του διακόσμου, που αποκαλύπτεται στα δωμάτια και τους διαδρόμους.

Παρακολουθώντας τους συντηρητές νομίζεις ότι κεντάνε πάνω στον τοίχο, ότι ιχνηλατούν την ιστορία όχι μόνο του σπιτιού αλλά και των ενοίκων του. Η αλήθεια είναι πως το αρχοντικό, σε αυτή τη μακρά προσπάθεια, αποκάλυψε πολλά και ενδιαφέροντα μυστικά. Για παράδειγμα, αναπάντεχο και εξέχον εύρημα της αρχιτεκτονικής μελέτης του κτίσματος αποτέλεσαν ο εντοπισμός και η ταύτιση των σπάνιων θυρόφυλλων με τα έγχρωμα υαλοστάσια στον κεντρικό διάδρομο. Μάλιστα, οι τότε τεχνίτες είχαν σχεδιάσει πάνω σ’ έναν τοίχο πώς θα τοποθετηθούν οι υαλοπίνακες. Το σχέδιο αυτό αποκαλύφθηκε μετά την απομάκρυνση των παλιών βαφών.

Ένα δύσκολο εγχείρημα

«Η αποκατάσταση ενός τέτοιου σπιτιού ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Δογάνη και συνεχίζει: «Πρόκειται για ένα αρχοντικό που παρόμοιό του δεν υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή, καθώς απαιτείται λεπτομερής και ειδικευμένη δουλειά αν θέλουμε να επαναφέρουμε το σπίτι στην αρχική του μορφή. Και η αλήθεια είναι ότι σ’ αυτή την προσπάθεια, ο κ. Θεοδωρίδης θέλησε να μην υπάρχει η παραμικρή αλλοίωση της εσωτερικής και εξωτερικής εικόνας και προς αυτή την κατεύθυνση όλοι εργαστήκαμε μεθοδικά και με απόλυτη ακρίβεια».

«Στο συγκρότημα του καπνέμπορου Αναστασιάδη», σημειώνει η κα Δογάνη, «η επιλογή των υλικών κατασκευής και ο διάκοσμος αντανακλούν τα οικονομικά, κοινωνικά και τεχνολογικά δεδομένα του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα, αλλά και το status της οικογένειας. Η χρήση πολυτελών υλικών στην κατοικία, όπως το εξαιρετικό πρόπυλο με το λαξευτό μάρμαρο και η μεγαλοπρεπής θολωτή κατασκευή της καπναποθήκης, αποτελούν ένα ιδιαίτερο και μοναδικό σύνολο για την ευρύτερη περιοχή της Δράμας. Η διακόσμηση των εσωτερικών χώρων της κατοικίας, όπως αποκαλύφθηκε μετά την αφαίρεση πολλαπλών στρώσεων νεότερων μονόχρωμων βαφών, αποτελεί ένα ενιαίο αισθητικό σύνολο. Η χρονολογία της ολοκλήρωσης του διακόσμου, το 1877, βρέθηκε να περιλαμβάνεται σε ένα διακοσμητικό θέμα σε έναν από τους χώρους του ορόφου».

Επιρροές από την Κωνσταντινούπολη

Από την πρώτη στιγμή που το σπίτι αγοράστηκε από την ΑμΚΕ «ΚΥΚΛΩΨ», στόχος δεν ήταν μόνο η διάσωση και η ανάδειξη του αρχοντικού αλλά και η σύνδεσή του με τη σύγχρονη κοινωνία ως ενός χώρου μνήμης και τέχνης.

Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Μαγνήσαλη, «το συγκρότημα Αναστασιάδη είναι ένα ξεχωριστό μνημείο της αστικής και πρώιμης βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της Δράμας, έργο του 1875. Οι μορφολογικές αναφορές της μαρμάρινης οικίας δεν ανήκουν στο άμεσο περιβάλλον της, το οποίο ακολουθούσε πιστά τα λαϊκά πρότυπα, αλλά ακολουθεί τη μείξη δυτικών και ανατολικών στοιχείων που συναντάται στα σύγχρονα παλάτια της Κωνσταντινούπολης. Η καπναποθήκη, η παλαιότερη της πόλης, κτισμένη τουλάχιστον 30 χρόνια πριν από την οικοδόμηση των άλλων καπναποθηκών, ακολουθεί ένα ακριβό και σπάνιο για ιδιωτικό έργο, κατασκευαστικό μοντέλο με θολοδομίες, που προσφέρει όμως κατάλληλες συνθήκες υγρασίας και ασφάλειας από φωτιά».

«Σε μια κομβικής σημασίας θέση, τη λίμνη της Αγίας Βαρβάρας», συνεχίζει η κα Μαγνήσαλη, «το κτίριο αποτελεί σημείο αναφοράς για την ταυτότητα της πόλης και φωτογραφίζεται συχνά ήδη από το 1896. Με τα χρόνια όμως, η πώληση και η κατάτμηση της περιουσίας και στη συνέχεια η δυσμένεια των ιδιοκτητών τους, οδήγησαν σε πολλές και άστοχες επεμβάσεις που επιβάρυναν βίαια την αρχιτεκτονική αξία του οικοδομήματος. Με την ευκαιρία όμως της μελέτης του κτιρίου και στη συνέχεια του συστηματικού έργου, τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά στοιχεία του κτιρίου αποκαλύφθηκαν, βοηθώντας όχι μόνο την κατανόηση των πολλαπλών αλλαγών του κτιρίου, αλλά της ίδιας της ιστορίας του».