Πολλοί αναγνώστες και μελετητές της λογοτεχνίας και της ιστορίας προέβησαν στην ίδια διαπίστωση: πληθώρα βιβλίων και δημοσιευμάτων (και podcasts), εκθέσεων, εικαστικών κι άλλων έργων υπό το ευρύ πλάτος θεαμάτων και μουσικής που στεγάζονται κάτω από τις έννοιες της τέχνης και της επιστήμης, για να τιμηθεί η επέτειος των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του 1821.

Πολλοί επισημαίνουν ταυτόχρονα και τα «θετικά» της καραντίνας, η οποία μάς απάλλαξε από πρόχειρες εκδηλώσεις που θα πρόσβαλλαν αισθητική και μνήμη· πρόσφερε ταυτόχρονα χρόνο, εκ των ων ουκ άνευ της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Και είναι ο χρόνος και πάλι, η «μεταφυσική δικαιοσύνη» (κατά τον Οδυσσέα Ελύτη), μαζί με την αντικειμενική κριτική, που θα ξεκαθαρίσει –για να περιοριστούμε στα κείμενα– ποια απ’ αυτά θα επιζήσουν ως παρακαταθήκη, αισθητική απόλαυση, αφετηρία περαιτέρω έρευνας από τους επιγόνους.

Ένα από τα βιβλία αυτά κρατώ στα χέρια μου και φαντάζομαι το πρώτο αντάμωμα των συντελεστών του: Γιώργος Α. Κιούσης, Βάνα Παναγιώτου, Μάριος Πελώνης, Δημήτρης Παπακώστας και Φωτεινή Στεφανίδη. Με μέτρα προφύλαξης, μια αίσθηση συνωμοσίας, να συγκεντρώνονται καθισμένοι αραιά αραιά, γύρω από ένα τραπέζι και να σχεδιάζουν. Ομογνωμούν και στα «ονείρατά» τους, όπως οι Μεσολογγίτισσες του Διονυσίου Σολωμού.

Επιθυμούν όλοι να ανάψουν ένα κερί εις μνήμην· σ’ ένα μικρό ξωκκλήσι, για χρόνια αλειτούργητο. Κι εκεί ν’ αποθέσουν το σιτάρι με μπόλικα ρόδια, ν’ ανάψουν το κερί στο μανουάλι. Κερί που αφήνει τη μυρουδιά των ανθέων και τον μόχθο των μελισσών για ώρες στα ακροδάχτυλα. Και η ώρα του αίνου, ευγνώμονος, προς το αγαθό της Ελευθερίας, που «μνημονεύει» για το κάθε κακό, για το κάθε θόλωμα του νου, κατά την ιερά παρακαταθήκη του Ποιητή, Διονύσιο Σολωμό και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Αλλά και τη «Δόξα των Ψαρών» του Νικολάου Γύζη, είπε ο ένας· αλλά και την «Ελλάδα ευγνωμονούσα» του Θεόδωρου Βρυζάκη, είπε ο άλλος· και το Δημοτικό Τραγούδι, είπε ο τρίτος· αλλά και το «Ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης», είπε ο τέταρτος.

Ποιος ύμνος θα τα συγκεράσει όλα; – Ο «Θούριος» του Ρήγα! Ομόφωνη και ταυτόχρονη η απάντηση: Ρήγα Βελεστινλή, «Θούριος», εκδόσεις Στεφανίδη, Αθήνα 2021. Αυτό το σεμνό βιβλίο, με το κείμενο των έξι σελίδων, εναποτίθεται μπροστά στο εικόνισμα του Ρήγα που φιλοτέχνησε η Φωτεινή Στεφανίδη στις εσωτερικές σελίδες του βιβλίου. Και για το εξώφυλλο, φιλοτεχνημένο επίσης από την ίδια, το λευκό και το γαλάζιο της Πατρίδας· κι ένα ανθισμένο, μικρό δαφνόκλαδο στο ανθογυάλι, που έρχεται από πολύ μακριά να σμίξει με το άρωμά του Απόλλωνες στους Δελφούς και Χριστούς στους τόπους του μαρτυρίου. Το άλικο του αίματος, και των πορφυρογέννητων ολάκερου του Έθνους, αγκαλιάζει ως Σινδόνη Ιερά τους στίχους.

Στα αφτιά του βιβλίου, με τον ίδιο λιτό τρόπο, οι βιβλιογραφικές πληροφορίες για τον «Θούριο»· τόσες… όσες… και έτσι που η κάθε λέξη να κινητοποιεί τον αναγνώστη και να τον οδηγεί στις προσωπικές του αναζητήσεις. Ο «Θούριος» των εκδόσεων Στεφανίδη βασίζεται στην έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών (1998) που φωτομηχανικά ανατύπωσε την έκδοση του 1798 (χρονιά της δολοφονίας του Ρήγα) του Χριστόφορου Περραιβού στην Κέρκυρα.

Οι στίχοι του «Θούριου» έκαναν πολλούς να κοντοσταθούν στο πυκνοδομημένο κέντρο της Αθήνας, όταν υπηρέτης των γραμμάτων και των τεχνών, φίλος που δεν παρευρέθηκε στο τραπέζι των «συνωμοτών», αλλά έλαβε το πρώτο αντίτυπο «τιμής ένεκεν», άνοιξε διάπλατα τα παράθυρα και «ράπαρε» με φωνή στεντόρεια που αγνοούσε ότι διαθέτει, τους στίχους του Ρήγα:

Ὢ Βασιλεῦ τοῦ Κόσμου, ὁρκίζομαι σὲ σέ,
Στὴν γνώμην τῶν τυράννων, νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ.
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ
εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.

Γεωργία Κακούρου Χρόνη