Τρυπημένες χάντρες από κοχύλια, που αποκαλύφθηκαν σε τέσσερις τοποθεσίες στο Μαρόκο, επιβεβαιώνουν ότι οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι (homo sapiens) φορούσαν συστηματικά και πιθανότατα εμπορεύονταν συμβολικά κοσμήματα ήδη πριν τουλάχιστον 80.000 χρόνια.
Είχαν προηγηθεί πρόσφατα παρόμοια ευρήματα, ακόμα παλαιότερα (ηλικίας μέχρι 110.000 ετών) στην Αλγερία, το Μαρόκο, το Ισραήλ και τη Ν.Αφρική, τα οποία θεωρούνται οι αρχαιότερες μορφές προσωπικής διακόσμησης, που έχουν ποτέ βρεθεί. Οι σχετικές ανακαλύψεις -που αποτελούν ένα κρίσιμο βήμα για τη δημιουργία της σύγχρονης ανθρώπινης κουλτούρας- παρουσιάζονται στο περιοδικό PNAS της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.
Το πιο πρόσφατο εύρημα αφορά την αποκάλυψη 25 χαντρών από θαλασσινά κοχύλια, ηλικίας 70.000-85.000 ετών, στο Μαρόκο, από ομάδα ευρωπαίων ερευνητών από 12 χώρες, υπό τον Φρανσέσκο ντ΄ Ερίκο, διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, στο πλαίσιο του διεπιστημονικού προγράμματος EUROCORES του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Επιστημών (ESF) σχετικά με την καταγωγή του ανθρώπου και των γλωσσών, το οποίο βασίζεται στη συνεργασία βιολόγων-γενετιστών, γλωσσολόγων, ανθρωπολόγων, αρχαιολόγων, νευροφυσιολόγων, ψυχολόγων κ.α.
Όλες οι χάντρες έχουν τρύπα στο κέντρο φτιαγμένη από ανθρώπινα χέρια, ενώ μερικές έχουν ίχνη χρωστικής ουσίας, καθώς και παρατεταμένης χρήσης, μια ένδειξη ότι φοριούνταν ως διακοσμητικά κοσμήματα. Το γεγονός ότι βρέθηκαν σε διάφορες τοποθεσίες μακριά από τη θάλασσα από όπου προέρχονταν τα κοχύλια, δείχνει ότι η χρήση τους ήταν ένα διαδεδομένο φαινόμενο, μια κοινή παράδοση που έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
Οι ερευνητές θεωρούν πιθανότερο ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής δεν πήγαν οι ίδιοι στις ακτές για να βρουν τα κοχύλια-χάντρες, αλλά τα προμηθεύτηκαν μέσα από δίκτυα εμπορικών ανταλλαγών, που είχαν δημιουργηθεί ανάμεσα στους κατοίκους των παρακτίων περιοχών και σε εκείνους της ενδοχώρας.
Για τους ανθρωπολόγους, χάντρες τόσο παλαιές δεν αποτελούν απλώς διακοσμητικά σύμβολα, αλλά μια πιο εξελιγμένη «τεχνολογία», ενδεικτική μιας πιο προχωρημένης σκέψης και της σταδιακής ανάπτυξης των σύγχρονων πολιτισμικών στοιχείων, που χαρακτηρίζουν και το σημερινό πολιτισμό μας. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο ερευνητή Φρανσέσκο ντ΄ Ερίκο, τέτοια διακοσμητικά σύμβολα αποτελούν ένα είδος «γλώσσας», καθώς αυτός ή αυτή που τα φορά, μεταφέρει μηνύματα στους γύρω ανθρώπους και μια εικόνα του εαυτού του/της, διαφορετική από το βιολογικό εαυτό.
Μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες πίστευαν ότι η εφεύρεση των πρώτων προσωπικών διακοσμητικών στολιδιών είχε συμπέσει με τον αποικισμό της Ευρώπης από τους homo sapiens πριν περίπου 40.000 χρόνια. Όμως το 2006 η αποκάλυψη τρυπημένων χαντρών, στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, πολύ παλαιότερων (ηλικίας 75.000 ετών τουλάχιστον) ανέτρεψε αυτή την αντίληψη, δείχνοντας ότι η ανάδυση της συμβολικής σκέψης και των πρώτων προσωπικών διακοσμητικών στολιδιών αναπτύχθηκε βαθμιαία ήδη από πολύ παλαιότερα, στο πλαίσιο της εξέλιξης των ανθρώπων, πριν φτάσουν στην Ευρώπη.
Το μυστήριο πάντως, κατά τους επιστήμονες, είναι ότι αυτές οι διακοσμητικές χάντρες από κοχύλια εξαφανίζονται από τα αρχαιολογικά αρχεία της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής πριν περίπου 70.000 χρόνια, μαζί με άλλες πολιτισμικές καινοτομίες, όπως τα χαράγματα σε πλάκες ώχρας και τα καλοδουλεμένα εργαλεία από κόκκαλα, και επανεμφανίζονται σε διαφορετικές μορφές κάπου 30.000 αργότερα. Αυτή τη φορά, τα προσωπικά στολίδια αποκαλύπτονται ταυτόχρονα στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία.
Η προσωρινή εξαφάνιση των πολιτισμικών καινοτομιών, όπως η προσωπική συμβολική διακόσμηση του σώματος, κατά τους επιστήμονες, πιθανότατα οφείλεται σε σημαντική μείωση των πληθυσμών των homo sapiens λόγω της έντονης επιδείνωσης των κλιματολογικών συνθηκών πριν 60.000-73.000 χρόνια, γεγονός που εκτιμάται ότι απομόνωσε πολλές ομάδες ανθρώπων και διέρρηξε τα μεταξύ τους δίκτυα ανταλλαγής (π.χ. κοχυλιών για χάντρες).
Πηγή: www.kathimerini.gr, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, 1/9/09
http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathciv_1_01/09/2009_294783
