Πίνακες που χρησίμευαν για να μαθαίνουν ζωολογία οι φοιτητές, από τα τέλη του 19ου αιώνα, αποτελούν πλέον έργα τέχνης και εκτίθενται στο Γενί Τζαμί, από την πινακοθήκη του Εργαστηρίου Θαλάσσιας και Χερσαίας Ζωικής Ποικιλότητας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

«Ζωομορφές, απεικονίσεις ζωικής ποικιλότητας», είναι ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάζεται σε συνεργασία με τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης και περιλαμβάνει 27 πίνακες-ανατυπώσεις έργων φιλοτεχνημένων στα τέλη του 19ου αιώνα από τον ζωολόγο Ρούντολφ Λεκάρτ.

Η έκθεση αναδεικνύει την τεράστια ποικιλότητα του ζωικού βασιλείου μέσα από μια συλλογή επιτοίχιων απεικονίσεων ζωολογίας, όπου καταγράφονται με λεπτομέρεια τα εξωτερικά μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά αντιπροσωπευτικών οργανισμών, από πολλές ζωικές ομάδες.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια στον Τομέα Ζωολογίας του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Ελένη Βουλτσιάδου, το Εργαστήριο θαλάσσιας και χερσαίας ζωικής ποικιλότητας, από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, στη δεκαετία του 1930, προμηθεύτηκε μια σειρά από τους πίνακες του Λεκάρτ και μ’ αυτούς διδάχθηκαν τη ζωολογία πολλοί φοιτητές μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Με τη μετεγκατάσταση του Τμήματος Βιολογίας στο νέο κτίριο, το 1987, οι πίνακες αποθηκεύτηκαν και πρόσφατα ένα μέρος τους τοποθετήθηκε σε κορνίζες με στόχο να αποτελέσει εκθεσιακό υλικό.

«Ακόμη κι εγώ θυμάμαι τους καθηγητές να κάνουν μάθημα χρησιμοποιώντας τους πίνακες και δείχνοντας με το κοντάρι τα σημεία που ήθελαν να μας εξηγήσουν», λέει η κα Βουλτσιάδου.

Οι πίνακες –είναι συνολικά 38 αλλά θα εκτεθούν οι 27, λόγω έλλειψης χώρου– πέρα από την αξία τους ως μουσειακών εκθεμάτων, σύμφωνα με την καθηγήτρια βιολογίας, «μεταφέρουν και μια επιστημονική πληροφορία που εξακολουθεί να είναι ακριβής, ενδιαφέρουσα και επίκαιρη ύστερα από περίπου 150 έτη».

«Στα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που οι επιστήμονες ήταν λίγο φιλόσοφοι και λίγο καλλιτέχνες, ο Γερμανός ζωολόγος Ρούντολφ Λεκάρτ (Rudolf Leucart), καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Λειψίας, φιλοτέχνησε συνολικά 117 πίνακες για να διδάξει πιο παραστατικά τη ζωολογία στους φοιτητές του. Οι πίνακες κυκλοφόρησαν σε όλον τον κόσμο και για πάρα πολλά χρόνια αποτέλεσαν πολύτιμο εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία της ζωολογίας σε πολλά πανεπιστήμια», τονίζει η κα. Βουλτσιάδου.

Σε λίγες μέρες, μάλιστα, θα κυκλοφορήσει, από το Πανεπιστήμιο, έκδοση που θα περιέχει και τους 38 πίνακες με επεξηγηματικά κείμενα για τον καθένα.

Ποιος ήταν ο Ρούντολφ Λεκάρτ

Ο Carl Gregor Friedrich Rudolf Leuckart (1823-98) υπήρξε διαπρεπής Γερμανός ζωολόγος, ένας από τους πιο γνωστούς του 19ου αιώνα και θεωρείται πατέρας της παρασιτολογίας.

Μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, έλαβε μέρος σε μια εξερευνητική αποστολή στη Βόρεια θάλασσα, όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη των θαλάσσιων ασπονδύλων. Στα 28 του ήταν επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκίσσεν και το 1869 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Εκεί κατάφερε να οργανώσει ένα Ινστιτούτο Ζωολογίας με εργαστηριακές αίθουσες, μουσείο και βιβλιοθήκη, που έγινε πόλος έλξης για ζωολόγους απ’ όλο τον κόσμο. Πολλοί από τους μαθητές του έγιναν κι αυτοί καθηγητές σε πανεπιστήμια όχι μόνο της Γερμανίας αλλά και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ. Για τις ανάγκες της διδασκαλίας του δημιούργησε τους δικούς του πίνακες, οι οποίοι αποτέλεσαν πολύτιμο εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία της ζωολογίας σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου στο τέλος του 19ου και στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

Στους πίνακες απεικονίζονται με μεγάλη λεπτομέρεια τα εξωτερικά μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά αντιπροσωπευτικών οργανισμών από σχεδόν όλες τις ζωικές ομάδες. Η έμφαση που έδινε ο Λεκάρτ στις μορφολογικές λεπτομέρειες στήριξε εκείνη την εποχή την ιδέα ότι η εξέλιξη των ζώων μπορεί να γίνει κατανοητή μέσα από τις μεταβολές στη δομή τους.

Στην παρασιτολογία είναι γνωστός για τις μελέτες του στις λοιμώξεις των σπονδυλωτών και ιδιαίτερα από την ταινία και την τριχινέλλα. Ήταν ο πρώτος που απέδειξε ότι η Taenia saginata εμφανίζεται αποκλειστικά στα βοοειδή και η Taenia solium μόνο στον χοίρο, ενώ αποκάλυψε τον κύκλο ζωής της τριχινέλλας στον άνθρωπο. Αυτές του οι μελέτες αποτέλεσαν την επιστημονική βάση, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νομοθετική καθιέρωση του υγειονομικού ελέγχου του κρέατος στη Γερμανία.

Συνοψίζοντας τη φιλοσοφία της ζωής του, ο ίδιος έγραψε: «Είναι αδύνατον ο άνθρωπος, ως νοήμον ον, να κλείνει τα μάτια στη γνώση ότι κυβερνάται από την ίδια δύναμη όπως και το ζωικό βασίλειο. Όπως το ταπεινό σκουλήκι είναι κι αυτός εξαρτημένος από το περιβάλλον».